De overheid moet doorbraakinnovaties in de energietransitie langdurig en systematisch ondersteunen. Deze aanbeveling doet de Adviesraad voor wetenschap, technologie en innovatie in het advies ‘Duurzame doorbraken – naar systeeminnovatie in de energietransitie’ (18 december 2025). Voorzitter Mirjam van Praag: “Alleen dan kunnen we Nederland klimaatneutraal maken en tegelijkertijd weerbaarder én economisch sterker.”
Doorbraken in de energietransitie zijn hard nodig, want Nederland is sterk afhankelijk van fossiele brandstoffen uit landen buiten Europa
Om dat te bereiken, is er een ander energie-innovatiebeleid nodig, stelt Van Praag. “Huidige initiatieven en regelingen zijn te veel gericht op het stapje voor stapje vergroenen door technologische innovatie. Om een echte omslag naar een duurzame energievoorziening te bereiken, moeten we juist doorbraak-innovaties helpen versnellen. Doorbraak-innovaties zijn niet alleen technologisch: ze gaan pas werken als ook bijvoorbeeld organisatie, regels, gedrag, prikkels en samenwerkingen vernieuwd worden. Richt het energie-innovatiebeleid zó in, dat het doorbraakinnovaties versnelt. En help innovatieve bedrijven groeien, door zoveel mogelijk bureaucratische rompslomp weg te nemen.”
Een beperkt aantal kansrijke programma’s, ruimte voor nieuwe “wilde ideeën”
De AWTI adviseert regering en parlement om:
- een toekomstvisie te ontwikkelen op de Nederlandse economie en samenleving in 2050, in plaats van de korte-termijndoelen voor 2030, die nu vaak worden gehanteerd. Streef niet alleen naar een energievoorziening die dan klimaatneutraal is, maar ook concurrerend én ingebed in een strategisch onafhankelijk Europa;
- een beperkt aantal kansrijke programma’s systematisch te ondersteunen en daarbij ook te durven investeren in nieuwe “wilde ideeën”, die, als ze lukken, veel kunnen opbrengen;
- het energie-innovatiebeleid beter geschikt te maken voor doorbraken. Met een high-risk, high-reward-fonds, maar ook door bijvoorbeeld de volgende stappen van een nieuw idee te financieren en op tijd niet-technologische, organisatorische maatregelen te nemen en regelgeving innovatievriendelijk te maken.
Techniek én samenwerking dragen bij aan duurzame, autonome én betaalbare energie
Voorbeelden van innovaties die tot noodzakelijke doorbraken in de energie-transitie kunnen leiden zijn vergroening van industrie en transport, optimaliseren van energiehubs, nieuwe contractvormen en verzekeringen, het toepasbaar maken van energie-opslagmethoden, energie-transportmiddelen en nieuwe duurzame bronnen, zoals schonere vormen van kernenergie.
“In zulke doorbraakinnovaties dragen technologische innovatie, verbetering van het netwerk, gedrag, ondernemerschap en bestuur sámen bij aan de noodzakelijke vernieuwing van een duurzaam én betaalbaar energiesysteem”, aldus Van Praag.
Energie kernthema tijdens kabinetsformatie
Doorbraken in de energietransitie zijn hard nodig, want Nederland is sterk afhankelijk van fossiele brandstoffen uit landen buiten Europa. Het elektriciteitsnetwerk is nog niet voldoende toegerust op de toename van zon- en windenergie. Onvoorspelbare energieprijzen en een overbelast netwerk leiden tot stagnerende woningbouw en wegtrekkende industrie. Bovendien heeft Nederland internationale afspraken gemaakt om de uitstoot van broeikasgassen tegen te gaan.
Energie is daarom een van de kernthema’s tijdens de kabinetsformatie.
Toenmalig minister Rob Jetten van Klimaat en Energie en Tweede Kamerlid Henri Bontenbal hebben om dit advies gevraagd. Energie- en klimaattechnologie is een van de vier strategische en kansrijke domeinen die Peter Wennink noemt in zijn recent aangeboden advies De route naar toekomstige welvaart. AWTI wil met dit advies een constructieve bijdrage leveren aan de inhoudelijke plannen van het nieuwe kabinet.
