Universiteiten moeten meer aandacht besteden aan het thema ‘eerstegeneratiewetenschappers’. De Jonge Akademie verkende de ervaringen van deze groep en adviseert hoe de academische wereld toegankelijker gemaakt kan worden voor wetenschappers met verschillende achtergronden (advies van 10 april 2025). Maak bijvoorbeeld ongeschreven regels expliciet en stimuleer mentorschap.
Het bespreekbaar maken van het thema ‘eerstegeneratiewetenschappers’ maakt de academische wereld toegankelijker en vergroot de kansengelijkheid
Er is nog weinig onderzoek gedaan naar eerstegeneratiewetenschappers. Daarom haalde De Jonge Akademie hun ervaringen op en publiceert deze in het rapport Niet de eerste de beste. Uit de bevindingen blijkt dat hun achtergrond een belangrijke rol heeft gespeeld in de loopbaan van deze wetenschappers: ze ervoeren onzekerheid, lage verwachtingen en soms zelfs discriminatie. Maar ze haalden ook motivatie en doorzettingsvermogen uit hun ervaringen en zijn extra gedreven om aansluiting te zoeken bij de samenleving.
Aanbevelingen
Het bespreekbaar maken van het thema ‘eerstegeneratiewetenschappers’ maakt de academische wereld toegankelijker en vergroot de kansengelijkheid. Deze zes aanbevelingen voor universiteiten en financiers dragen daaraan bij:
- Maak impliciete regels expliciet. Zo heeft iedereen toegang tot dezelfde informatie.
- Zorg voor diversiteit in besturen en beoordelingscommissies. Zo benut je de kennis en ervaringen van eerstegeneratiewetenschappers.
- Stimuleer mentorschap voor beginnende wetenschappers. Een mentor kan informatie geven, kansen creëren en inspireren tot carrièrestappen.
- Ondersteun initiatieven van medewerkers voor eerstegeneratiewetenschappers. Bijvoorbeeld een mentorprogramma of eerstegeneratiefonds.
- Maak diverse rolmodellen zichtbaar. Zo krijgen medewerkers, studenten, maar ook kinderen een inclusiever beeld van wetenschap en wetenschappers.
- Erken en waardeer vaardigheden en perspectieven eerstegeneratiewetenschappers. Minder nadruk op zelfpromotie en meer op bescheidenheid, doorzettingsvermogen en verbinding zoeken met de samenleving.
Over Niet de eerste de beste
Voor dit rapport sprak De Jonge Akademie vijftien eerstegeneratiewetenschappers. Een eerstegeneratiewetenschapper is iemand die onderzoek doet of onderwijs geeft aan een academische instelling en wiens ouders geen universitair diploma hebben. Bij de selectie van geïnterviewden is gelet op diversiteit.
